„Ile jest warte moje TAK, jeśli nie potrafię mówić NIE”
ASERTYWNOŚĆ SZTUKA SZANOWANIA GRANIC
ASERTYWNOŚĆ oznacza szacunek dla siebie i innych. Moje opinie, przekonania, myśli i uczucia są równie ważne jako opinie, przekonania, myśli i uczucia innych ludzi. Oraz, że inni ludzie mają prawo mieć takie same oczekiwania.
Filozofia zachowań asertywnych wychodzi z założenia, że każdy człowiek posiada pewne fundamentalne prawa. Według Herberta Fensterheima, brzmią one następująco.
- Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć — dopóki twoja działalność nie rani kogoś innego.
- Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie — nawet jeśli rani to kogoś innego — dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne.
- Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb — dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.
- Bywają sytuacje między ludźmi, w których kwestia praw nie jest oczywista. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania i wyjaśnienia problemu z drugą osobą.
- Masz prawo do korzystania ze swoich praw.
IV ETAPY ASERTYWNOŚCI WG PAMELI BUTLER
Etap I udzielamy informacji – NIE
Etap II wyrażamy uczucia
Etap III przywołujemy zaplecze
Etap IV używamy zaplecza
4 PODSTAWOWE TYPY OSOBOWOŚCI:
Sangwinik: towarzyski, otwarty, gadatliwy, żywy, przywódca;
Melancholik: apatyczny, lękowy, sztywny, pesymistyczny, refleksyjny, powściągliwy, spokojny;
Choleryk: drażliwy, pełny niepokoju, agresywny, wybuchowy, zmienny, optymistyczny, aktywny;,
Flegmatyk: bierny, ostrożny, poważny, ugodowy, solidny, zrównoważony, łagodny, wysoka kontrola.
POSTAWY I ICH CHARAKTERYSTYKA
Uległość respektowanie praw innych lekceważenie własnych praw
Agresja /Bierna agresja respektowanie własnych praw lekceważenie praw innych
Asertywność respektowanie własnych praw respektowanie praw innych
ASERTYWNOŚĆ
Zachowania:
bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych
wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia
nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie
Przekaz brzmi:
takie jest moje zdanie
tak to odczuwam
tak oto widzę tę sytuację
chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz
- może uda się nam znaleźć rozwiązanie zadowalające nas oboje
ULEGŁOŚĆ
Zachowania:
lekceważymy własne prawa, pozwalając innym je naruszać
nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów, odczuć
zachowujemy się nieuczciwie – nasze działania nie pokrywają się ze słowami, co powoduje nagromadzenie się złości i urazów
Przekaz brzmi:
liczy się to, co ty myślisz, nie to co ja myślę
liczą się twoje odczucia, a nie moje
ważne jest jak ty widzisz tę sytuacji
AGRESJA
Zachowania:
bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych
dominujemy nad innymi, czasami ich upokarzając
nie słuchamy innych
podejmujemy decyzje nie uwzględniające praw innych
przyjmujemy postawy wrogie lub obronne
Przekaz brzmi:
ja tak uważam – a ty jesteś głupi, skoro myślisz inaczej
- takie są moje odczucia – twoje się nie liczą

POSTAWA BIERNO/PASYWNO – AGRESYWNA zachowania wyrażają się nie tylko w słowach. Osoby z tym zaburzeniem mają szeroki wachlarz sposobów na zmanipulowanie drugiej osoby. Może to być min.:
- – reakcja mimiką lub gestem – przykładowo: zakładamy do pracy nową sukienkę. Koleżanki nic nie mówią, ale pytająco podnoszą brwi na nasz widok, a potem spoglądają na siebie z krzywym uśmieszkiem, ewentualnie chrząkają znacząco lub tłumią chichot nie odwracając się w naszą stronę;
- – niejasne odpowiedzi, niedopowiedzenia – to m.in. dobrze wszystkim znane zakończenie dyskusji „ja już lepiej nie będę się na twój temat wypowiadać” – niby nie została wyrażona żadna krytyka, ale zostajemy z negatywnym uczuciem;
- – uciekanie od odpowiedzialności za swoje opinie – zamiast wyrażenia własnej opinii, zostaje ona wsadzona w usta innych, np. „wiesz, wszyscy ludzie z pracy mówią, że twój facet cię zdradza”, „ludzie plotkują o tym, że masz problemy ze sobą”. Czasami jesteśmy wręcz przekonywani, że coś jest naszą osobistą opinią: „przecież ty sam wiesz, że taki jesteś”;
- – aluzje – czyli kąśliwe uwagi wyrażane niby nie o nas, ale w taki sposób, by nas dotyczyły: „Pracujesz jako sekretarka? Dwie moje znajome są sekretarkami i sypiają ze swoimi szefami”. Może to też przybrać opóźnioną formę, np. ktoś dowiaduje się, że rodzice kupili nam mieszkanie. Za jakiś czas słyszymy z jego ust: „dojrzałe osoby nie przyjmują żadnej pomocy finansowej od rodziców”, albo „osoby, które same sobie nie zapracowały na mieszkanie czy samochód, nic nie wiedzą o życiu”;
- – sprzeczne przekazy – czyli ktoś wyraża się wobec nas miło lub przynajmniej neutralnie, ale jego mimika temu zaprzecza. To np. typowe kobiece „Nie, nie gniewam się, wszystko jest w porządku” (albo krótsze „NIC”), podczas gdy jej brwi są zmarszczone, ręce skrzyżowane na piersiach, a nozdrza rozfalowane jak u byka przed korridą;
- – obracanie w żart – czyli obrócenie krytyki w dowcip jako najlepszy sposób na ukrycie swojego negatywnego nastawienia. To wszystkie te „jaja sobie robiłem” albo „przecież żartowałem”, wypowiadane po serii niemiłych słów w naszym kierunku. Jest w tym dodatkowa pułapka, bo gdy się sprzeciwimy, mogą nam zarzucić: „nie znasz się na żartach”, „w ogóle nie masz poczucia humoru”;
- – złośliwy komplement, fałszywa troska – czyli z jednej strony coś miłego, troskliwego, a z drugiej nóż w plecy: „wyglądasz całkiem ładnie, jak na osobę o twojej wadze”, „jak na kogoś o twoim wykształceniu radzisz sobie nieźle”, „nie przejmuj się swoim wyglądem, jak chcesz to znam dobrego i taniego chirurga plastycznego”;
- – granie ofiary – po zwróceniu przez nas uwagi PA, że jakieś jego zachowanie nam nie odpowiada, lub że zrobił coś źle, próbuje wmówić nam, że to przejaw dyskryminacji: „tak, to znowu moja wina!”, „pewnie, bo ja jestem zawsze ten zły”;
- – PMS i nadwrażliwość – czyli najpierw Ci nawrzucam, a potem zrobię z Ciebie ofiarę własnych hormonów albo paranoicznej osobowości: „no co ty, chyba jesteś przewrażliwiona, że tak to odbierasz”, „daj spokój, wcale się z tobą nie kłócę, chyba masz masz okres!”.
- Inną formą PA jest zostawianie anonimowych karteczek bez podpisu, co jest częstą formą komunikacji między wkurzającymi się nawzajem i kłócącymi o obowiązki współlokatorami. Zawsze to jakiś sposób na uniknięcie konfrontacji, który czasem przybiera kuriozalne formy
ZACHOWANIA AGRESYWNE, ULEGŁE I ASERTYWNE
Dlaczego zachowujemy się agresywnie? | Co ryzykujemy? | Typowe zachowania | Przekaz brzmi: |
Boimy się, że nie dostaniemy tego, co chcemy.Nie wierzymy w samych siebie.Wcześniej okazywało się to skuteczne.Chcemy zwrócić na siebie uwagę.Chcemy zademonstrować swoją władzę.Chcemy wyładować swoją złość.Chcemy manipulować innymi. | Konflikty w stosunkach z innymi ludźmi (czują się zagrożeni).Utratę szacunku dla samego siebie.Utratę szacunku i sympatii innych.Poważny stres.Agresję ze strony innych. | Bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych.Upokarzamy innych.Nie słuchamy innych.Przyjmujemy postawy wrogie lub obronne. | Ja tak uważam, Ty jesteś głupi, skoro myślisz inaczej.Tak myślę, nie obchodzi mnie, co Ty myślisz.Ja wygram, Ty przegrasz. |
Dlaczego zachowujemy się ulegle? | Co ryzykujemy? | Typowe zachowania | Przekaz brzmi: |
Boimy się utraty aprobaty ze strony innych.Boimy się reakcji innych.Uważamy, że jest to właściwe, grzeczne zachowanie.Chcemy uniknąć konfliktów.Chcemy manipulować innymi. | Utratę poczucia własnej wartości.Poczucie krzywdy, złość, frustrację.Dajemy innym do zrozumienia, że można nas wykorzystywać.„Czajnik z gwizdkiem” – czyli wybuch nagromadzonych uczuć. | Lekceważymy własne prawa pozwalając je naruszać.Nie mówimy o własnych potrzebach i uczuciach.Nie przedstawiamy swoich poglądów.Robimy coś innego niż myślimy, co powoduje nagromadzenie się złości. | Liczy się to, co Ty myślisz, nie to, co ja myślę.Liczą się Twoje odczucia, nie moje.Wygraj, ja mogę przegrać…Wykorzystaj moją słabość. |
Dlaczego zachowujemy się asertywnie? | Co ryzykujemy? | Typowe zachowania | Przekaz brzmi: |
Jesteśmy zadowoleni z siebie i z innych.Mamy szacunek do siebie i innych.Pomaga nam to w osiągnięciu celów i realizacji naszych potrzeb.Dzięki temu nie ranimy innych.Dzięki temu rośnie wiara w siebie.Jesteśmy uczciwi w stosunku do samych siebie i innych. | Bycie nie lubianym za to, że wyrażamy swoje odczucia.Zmianę naszych relacji z innymi. | Bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych.Wyrażamy swoje poglądy, potrzeby i uczucia dopuszczając przy tym, że nie muszą one być zaakceptowane.Nasze zachowanie cechuje wiara w siebie. | Takie jest moje zdanie, tak to czuję i widzę. Chcę poznać Twoje zdanie; wiedzieć, jak Ty to widzisz i co czujesz.Chcę znaleźć rozwiązanie, które pozwoli wygrać nam obojgu. |
WARUNKI ASERTYWNOŚCI:
– szczerość (otwartość, prawda)
– świadomość i akceptacja siebie ( świadomość swoich zasobów i ograniczeń)
– otwartość (przyznanie się do tego co czuję i myślę)
– gotowość do wzięcia odpowiedzialności
– nie obwinianie innych ludzi czy „okoliczności” (nie szukanie winnych)
– zaufanie do siebie i świata/ siły wyższej
TECHNIKI UŁATWIAJĄCE ASERTYWNOŚĆ:
- WIZUALIZACJA – pozytywnego przebiegu rozmowy, (ewentualnie ćwiczenie z ręką)
- TECHNIKA SŁONIA – spowolnienie mowy, reakcji, podjęcia decyzji
- METODA ZDARTEJ PŁYTY – „nie” wielokrotne powtarzanie komunikatu,
- ODBIERANIE RANGI – umniejszanie „konkurenta” np. wyobrażenie sobie osoby w niekomfortowej sytuacji
12 PRAW ASERTYWNOŚCI:
- Prawo do domagania się tego, czego chcemy (wraz ze zrozumieniem, że druga strona może powiedzieć, że „nie”).
- Prawo do własnego zdania, uczuć i emocji oraz odpowiedzialnego (nie naruszającego elementarnych norm społecznych i moralnych) ich wyrażania.
- Prawo do wypowiadania opinii, które nie maja logicznej podstawy i których nie musimy uzasadniać (np. intuicyjne myśli i uwagi).
- Prawo do podejmowania własnych decyzji i radzenia sobie z ich skutkami.
- Prawo do dokonywania wyboru, czy chcemy być angażowania w czyjeś problemy.
- Prawo do braku znajomości i rozumienia określonej dziedziny, kwestii itd.
- Prawo do popełniania błędów.
- Prawo do odnoszenia sukcesów.
- Prawo do zmiany zdania.
- Prawo do prywatności.
- Prawo do bycia w samotności i niezależności.
- Prawo do zmieniania się i bycia asertywnym.
Dziękuje !
Dodaj komentarz